KİRA GELİRİ
(GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI)
MEVZUATI
Madde
No 70 Gayrimenkul Sermaye Iradının Tarifi
Kapsam
Aşağıda yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyedleri,
irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya
verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradıdır:
1. Arazi, bina (Döşeli olarak kiraya verilenlerde
döşeme için alınan kira bedelleri dahildir), maden
suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl
istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların
mütemmim cüzileri ve teferruatı;
2. Voli mahalleri ve dalyanlar;
3. Gayrimenkullerin, ayrı olarak kiraya verilen mütemmim
cüzileri ve teferruatı ile bilumum tesisatı demirbaş eşyası ve
döşemeleri;
4. Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar;
5. (3239 sayılı Kanunun 55'inci maddesiyle değişen bent) Arama, işletme
ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı (İhtira beratının
mucitleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiralanmasından
doğan kazançlar, serbest meslek kazancıdır.), alameti
farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik
resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve
görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim
alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli
bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki
kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar (Bu hakların
kullanılması için gerekli malzeme ve teçhizat
bedelleri de gayrimenkul sermaye iradı sayılır.);
6. (202 sayılı Kanunun 35'inci maddesiyle değişen bent) Telif hakları
(bu hakların, müellifleri veya bunların kanuni
mirasçıları tarafından kiralanmasından doğan
kazançlar, serbest meslek kazancıdır);
7. (202 sayılı Kanunun 35'inci maddesiyle değişen bent) Gemi ve gemi
payları (Motorlu olup olmadıklarına ve tonilatolarına bakılmaz) ile
bilumum motorlu tahmil ve tahliye vasıtaları;
8. (3239 sayılı Kanunun 55'inci maddesiyle değişen bent) Motorlu nakli
ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç,
makine ve tesisat ile bunların eklentileri.
(3239 sayılı Kanunun 55'inci maddesiyle değişen fıkra) Yukarıda yazılı
mallar ve haklar ticari veya zirai bir işletmeye dahil bulunduğu
takdirde bunların iratları ticari veya zirai kazancın tespitine
müteallik hükümlere göre
hesaplanır.
(3239 sayılı Kanunun 55'inci maddesiyle değişen fıkra)
Tüccarlara ait olsa dahi, işletmeye dahil bulunmayan
gayrimenkullerle haklar hakkında bu bölümdeki
hükümler uygulanır.
(2361 sayılı Kanunun 49'uncu maddesiyle değişen fıkra) Vakfın
gelirinden hizmet karşılığı olmayarak alınan hisseler ile zirai
faaliyete bilfiil iştirak etmeksizin sadece üründen
pay alan arazi sahiplerinin gelirleri bu kanunun uygulanmasında
gayrimenkul sermaye iradı addolunur.
Madde
No 72 Gayrisafi Hasılat
Kapsam
Gayrimenkul sermaye iratlarında, gayrisafi hasılat, 70'inci maddede
yazılı mal ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı
içinde o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak
nakden veya aynen tahsil edilen kira bedellerinin tutarıdır.
Ayın olarak tahsil edilen kiralar, Vergi Usul Kanunu
hükümlerine göre emsal bedeli ile paraya
çevrilir.
Kiracı tarafından gayrimenkulü genişletecek veya iktisadi
değerini devamlı surette artıracak şekilde gayrimenkule ilave edilen
kıymetler, kira müddetinin hitamında bedelsiz (Kıymetlerin
emsal bedelinden düşük değerle devri halinde, aradaki
fark bedelsiz devir sayılır) olarak kiralayana devrolunduğu takdirde,
mezkur kıymetler kiralıyan bakımından, bu tarihte aynen tahsil olunmuş
addolunur.
Gelecek yıllara ait olup peşin tahsil olunan kiralar, ilgili
bulundukları yılların hasılatı sayılır. Şu kadar ki,
ölüm ve memleketi terk hallerinde
mükellefiyetin kalktığı tarihi takibeden zamanlara ait olmak
üzere peşin tahsil olunan kiralar, mükellefiyetin
kalktığı dönemin hasılatı addolunur.
Gayrimenkul iradı sahipleri için,
1. Ittıla hasıl etmeleri kaydiyle namlarına, kamu
müessesesine, icra dairesine, bankaya, notere veya postaya
para yatırılması;
2. Kira olarak doğan alacağın başka bir şahsa temliki (Temlikin ivazlı
olup olmadığına bakılmaz. İvazlı temliklerde ivazın tahsil şartı
aranmaz) veya kiracısına olan borcu ile takası; tahsil
hükmündedir.
Yabancı parasiyle yapılan ödemeler, ödeme
gününün borsa rayici ile, borsada rayici
yoksa, Maliye Bakanlığı'nca tespit edilecek kur üzerinden
Türk parasına çevrilir.
Madde
No 73 Emsal Kira Bedeli Esası
Kapsam
(2361 sayılı Kanunun
50'nci maddesiyle değişen başlık)
Madde 73 - (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle değişen fıkra) Kiraya
verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden
düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına
bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası
sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel
mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu
suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul
Kanunu'na göre belirlenen vergi değerinin % 5'idir. Diğer mal
ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve haklarının maliyet bedelinin,
bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanunu'nun servetlerin
değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine
göre belli edilen değerlerinin % 10'udur.
Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli esası uygulanmaz:
1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadiyle bedelsiz olarak
başkalarının ikametine bırakılması;
2. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle değişen bent) Binaların mal
sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis
edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden herbirinin ikametine
birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi
hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden
sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.);
3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet
etmesi.
4. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle eklenen bent) Genel
bütçeye dahil daireler ve katma
bütçeli idareler, il özel idareleri ve
belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan
kiralamalarda.
Madde
No 74 Giderler
Kapsam
(2361 sayılı Kanunun
51'inci maddesiyle değişen fıkra) Safi iradın bulunması
için, 21'inci maddeye göre istisna edilen gayrisafi
hasılata isabet edenler hariç olmak üzere gayrisafi
hasılattan aşağıda yazılı giderler indirilir:
1. Kiraya veren tarafından ödenen aydınlatma, ısıtma, su ve
asansör giderleri;
2. Kiraya verilen malların idaresi için yapılan ve
gayrimenkulün ehemmiyeti ile mütenasip olan idare
giderleri;
3. Kiraya verilen mal ve haklara müteallik sigorta giderleri;
4. (4369 sayılı Kanunun 38'inci maddesiyle, değişen bent
Geçerlilik; 1.1.1998 Yürürlük:
29.7.1998) Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara
sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya
verilen bir adet gayrimenkulün iktisap yılından itibaren beş
yıl süre ile iktisap bedelinin % 5'i (İktisap bedelinin % 5'i
tutarındaki bu indirim, sadece ilgili gayrimenkule ait hasılata
uygulanır. Ancak, indirilmeyen kısım 88' inci maddenin 3'
üncü fıkrasının uygulanmasında gider fazlalığı
sayılmaz),(*)
5. (2361 sayılı Kanunun 51'inci maddesiyle, değişen bent) Kiraya
verilen mal ve haklar için ödenen vergi, resim,
harç ve şerefiyelerle kiraya verenler tarafından
ödenmiş olmak şartıyla belediyelere ödenen
harcamalara iştirak payları;
6. Kiraya verilen mal ve haklar için ayrılan amortismanlar
(Amortismana tabi değer, malum ise maliyet bedeli, malum değilse, bina
ve arazi için vergi değeri, diğer mallar için
Vergi Usul Kanununun 267'nci maddesinin 3'üncü
sırasına göre tespit edilen emsal değeridir);
7. Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri (Emlakın iktisadi değerini
artıracak surette tevsii, tadili veya bunlara ilaveler yapılması
için ihtiyar olunan giderler onarım gideri sayılmaz);
8. Kiraya verilen mal ve haklara ait bakım ve idame giderleri;
9. Kiraladıkları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri
kiralar ve diğer gerçek giderler;
10. (2361 sayılı Kanunun 51'inci maddesiyle değişen bent) Sahibi
bulundukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konutun
kira bedeli (kira indirimi gayri safi hasılattan bu maddenin 1 ila 9 ve
11 numaralı bentlerinden yazılı giderler
düşüldükten sonra, kalan miktar
üzerinden yapılır; kiranın indirilemeyen kısmı 88'inci
maddenin 3'üncü fıkrasının uygulanmasında gider
fazlalığı sayılmaz);
11. (202 sayılı Kanunun 37'nci maddesiyle eklenen bent) Kiraya verilen
mal ve haklarla ilgili olarak mukavelenameye kanuna veya ilama
istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar.
Gayrimenkul sermaye mahiyetindeki mal ve hakların kısmen kiraya
verilmesi halinde, yukarıda yazılı giderlerden yalnız bu kısma isabet
edenler hasılattan indirilebilir.
(*) 4. (Değişmeden önceki şekli) Kiraya verilen mal ve haklar
dolayısiyle yapılan ve bunlara sarf olunan borçların
faizleri;